Đến hẹn lại lên, cứ vào dịp tháng ba (âm lịch) hàng năm trên địa bàn các huyện Vĩnh Cửu, Cẩm Mỹ, Định Quán, Xuân Lộc, Thống Nhất, thành phố Long Khánh... bà con dân tộc Chơ Ro lại vui mừng chờ đón, chuẩn bị các điều kiện để tổ chức Lễ SaYangva (Mừng lúa mới).
Lễ SaYangva (Mừng lúa mới) được xem là nghi lễ nông nghiệp của đồng bào Chơ Ro nhằm tạ ơn thần Lúa đã cho mùa màng bội thu. Hiện nay, lễ Sayangva diễn ra theo đúng tinh thần lễ hội, vừa thể hiện đậm nét văn hóa truyền thống của dân tộc mình, đáp ứng nhu cầu vui chơi giải trí qua các tiết mục văn nghệ, các trò chơi dân gian của đồng bào sau một vụ mùa bội thu.
Với sự hỗ trợ của chính quyền, già làng và bà con dân tộc đứng ra làm chủ lễ. Tùy điều kiện, lễ SaYangva được diễn ra trong thời gian từ 1 đến 2 ngày với 2 phần, gồm phần lễ và phần hội.
Già làng đang thực hành nghi thức Lễ Sayangva
Phần lễ thường được thực hiện bởi già làng, người có uy tín hoặc các bậc cao niên trong làng với ý nghĩa: Mừng vụ mùa bội thu và chuẩn bị cho vụ sản xuất mới, cầu mưa thuận gió hòa, bà con dân làng được bình yên, no ấm. Lễ vật cúng thần Lúa cũng rất đa dạng nhưng đều là những vật phẩm quen thuộc trong đời sống hàng ngày của đồng bào dâng lên để lễ tạ thần linh, gồm: Cây nêu, các loại thịt như: đầu heo, gà, cơm lam, bánh ống; bánh dày, rượu cần, hoa rừng, bó lúa… Mâm lễ được chuẩn bị công phu và thành tâm.
Nghi thức dựng cây nêu được thực hiện một cách trang trọng. Theo già làng, câu nêu chính là cây thông thiên mang tin báo và thư mời gửi đến các vị thần linh ngự trị trên cao về cùng dự lễ. Cây nêu có ba tầng nấc chính. Trên cao là biểu tượng chùm lúa thể hiện chủ thể cúng của người Chơ Ro, hai tầng nấc phía dưới tượng trưng thần linh và các vị tổ tiên. Khi trang trí cây nêu người Chơ Ro thường chú ý đến yếu tố số chẵn, thể hiện sự đủ đầy, vẹn tròn.
Bắt đầu vào lễ chính, người chủ lễ ngồi trước bàn thờ Yang thực hiện nghi thức cúng, lời khấn cầu của già làng vang lên, hòa quện với âm vang cồng chiêng rộng ràng khắp nhà dài lời để tạ ơn thần linh đã cho mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, cầu cho năm mới xóm ấp được bình an, hạnh phúc, ấm no đời đời.
Sau nghi thức cúng và đến phần hội. Các tiết mục văn nghệ được chuẩn bị công phu gồm các bài múa phục dựng, tái hiện lại cảnh trồng tỉa của đồng bào từ thời xa xưa. Thanh niên nam, nữ trong trang phục thổ cẩm truyền thống cùng nhau thể hiện bài múa rất sinh động, độc đáo tạo nên nhiều cảm xúc cho người tham dự. Điệu múa, gồm tốp nam hai tay cầm hai cây gậy đi trước để chọt lỗ, tốp nữ cầm theo ống nứa đựng hạt đi sau tra hạt và lấy chân lấp đất vào lỗ vừa thả hạt.
Phần thể hiện năng khiếu thể thao với các trò chơi dân gian: Bắn nỏ, đập niêu, đẩy gậy, đi khà kheo, nhảy bao bố, kéo co… được xem phần tạo không khí sôi nổi và nhận được sự cổ vũ nhiệt tình của phần đông khán giả tham dự lễ hội. Các đội thi tranh tài, đọ sức nhưng không chú trọng mục đích thắng thua mà chủ yếu là giao lưu, học hỏi, tạo sự gắn kết, thân ái giữa bà con trong làng.
Tranh tài môn đẩy gậy trong ngày lễ được bà con nhiệt tình cổ vũ
Nét độc đáo trong lễ SaYangva còn được thể hiện trong các món ăn độc đáo của đồng bào như: thịt nướng, cơm lam, canh bồi, đọt mây nướng chấm muối ớt…đây là những món ăn không thể thiếu trong mỗi dịp tổ chức lễ. Tuy dân giã nhưng vô cùng độc đáo, ý vị, không trộn lẫn mang đậm nét đặc trưng trong văn hóa ẩm thực của đồng bào dân tộc Chơ Ro ở Đồng Nai.
Rượu cần thức uống không thể thiếu trong mỗi dịp lễ hội của đồng bào dân tộc Chơ Ro
Trong không khí vui tươi của lễ hội, không biết từ bao giờ rượu cần đã trở thành thức uống phổ biến vào những dịp quan trọng của đồng bào dân tộc Chơ Ro tại Đồng Nai. Rượu cần đã trở thành “linh hồn” trong văn hóa ẩm thực. Những ché rượu cần được chuẩn bị công phu bằng thứ men đặc biệt, pha lẫn với tình yêu của người nghệ là tình cảm được trao gửi qua bao thế hệ, sự kết nối giữa con người với thần linh, thiên nhiên và đoàn kết hòa đồng của con người. Trong không gian lễ hội các bậc cao niên trong làng thường ngồi chuyện trò tâm tình bên ché rượu cần, với tiếng cồng, tiếng chiêng ngân vang góp thêm vào không gian linh thiêng, ấm cúng tình làng, tình đoàn kết của đồng bào dân tộc Chơ Ro, để rồi sau những ngày lễ bà con lại trở về với ruộng vườn, nương rẫy yên tâm sản xuất với niềm tin vào sự bội thu của mùa sản xuất mới.
Tháng ba (âm lịch) - tháng của mùa vui nhưng sâu thẳm đó chính là việc làm thiết thực để đồng bào dân tộc Chơ Ro có thể phục dựng, giữ gìn và phát huy nét văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc mình, gợi cho thế hệ trẻ trong đồng bào dân tộc Chơ Ro về tri thức dân gian phong phú, đa dạng cần bảo tồn và phát triển./.